فراموشي

24 روش آسان براي داشتن حافظه اي بهتر

آيا وقتي مي خواهيد اسم، شماره تلفن يا تاريخ مهمي را به ياد بياوريد، با مشکل مواجه مي شويد؟ آيا هميشه جاي پارک اتومبيل خود را گم مي کنيد؟ آيا وقتي با اتومبيل خود به مسافرت مي رويد، پس از 30 کيلومتر حرکت، به خانه برمي گرديد تا مطمئن شويد تمام وسايل برقي منزل خاموش هستند؟ آيا نوشتن صورت صحيح بعضي از کلمات را گاهي فراموش مي کنيد؟ اگر پاسخ شما به بيشتر اين پرسش ها مثبت است، خبر خيلي خوبي براي شما داريم. فراموشي قابل درمان است! خب. ببينيم از کجا شروع کنيم؟ اوه. بله. ما با چند نفر از متخصصان حرفه اي حافظه و چند نفر که شغل آن ها مستلزم داشتن حافظه هاي فوق العاده مي باشد، مشاوره کرده ايم. ما حتي با يکي از قهرمانان مسابقه املانويسي ملي که بيش از سيزده سال نداشت. مشورت کرديم. آن ها اسرار داشتن حافظه اي آهنين را براي ما بازگو کردند. «مايکل پريسلي» مي گويد: «همه مي توانند با چند وسيله ساده، حافظه ي برتري داشته باشند. اما چه وسايلي؟»

هشدار پزشکي

اين نشانه هاي بيماري را به خاطر بسپاريد

هر قلنبه اي که روي پوست بدن، به وجود مي آيد سرطان نيست و هر اشکالي که در حافظه به وجود مي آيد بيماري آلزايمر نمي باشد. دکتر «استنلي برنت» مي گويد: «اما مردم، مخصوصاً افرادي که سن و سالي از آن ها مي گذرد. عادت دارند در هر موردي وسواس به خرج دهند.» چه موقع فراموشي شما به قدري وخيم مي شود که براي آن بايد به متخصص مراجعه کنيد؟ دکتر «برنت» راهنمايي هاي زير را توصيه مي کند:
0 آيا واقعيت هاي پيرامون خود را فراموش مي کنيد؟ فراموش کردن تاريخ امروز يک طرف. فراموش کردن تاريخ سال يک طرف. اگر نمي دانيد کجا هستيد، شب است يا روز، يا حتي اسم همسر خود را (مثل اسم خيلي از آدم هاي اطراف خود) فراموش کرده ايد، بايد با يک پرشک صحبت کنيد.
0 آيا نگران سلامتي خود هستيد؟ اگر فراموشي هاي موقتي که به تازگي داشته ايد، باعث نگراني شما شده است، خود را اذيت نکنيد. مشکلتان را با يک پزشک در ميان بگذاريد.
0 آيا کارهاي روزمره ي خود را به خوبي انجام مي دهيد؟ اگر فراموشي در کار شما تأثير گذاشته است و شما به عنوان پدر و مادر يا پدربزرگ و مادر بزرگ کار خود را به خوبي انجام نداده ايد، يا هرگونه فعاليت ديگري که بايد انجام مي داديد را فراموش کرده ايد، از يک پزشک کمک بخواهيد.

براي به ياد آوردن اتفاق مهمي، مراحل قبل از وقوع آن را به خاطر بياوريد

فرض مي کنيم شما در يک مسابقه تلويزيوني شرکت کرده ايد و چيزي نمانده که برنده بليت سفر به دور دنيا شويد. اسم جنگي که ناپلئون در آن شکست خورد را بگوييد و جايزه را ببريد. جواب را مي دانيد و نوک زبانتان است اما چطور مي توانيد آن را به زبان بياوريد؟ دکتر «روبين وست» مي گويد: «سعي کنيد تا آنجا که مي دانيد به مراحل قبل از وقوع آن جنگ فکر کنيد.» بنابراين ناپلئون احتمالاً به طرف ژوزفين حرکت مي کند. به فرانسه مي رود. خلق و خوي ناپلئوني خود را نشان مي دهد. براي جنگ آماده مي شود. بالاخره به واترلو مي رسد. دکتر «وست» مي گويد: «هر چه بيشتر در مورد مطلب ارتباط ايجاد کنيد، شانس بيشتري براي پيدا کردن جواب درست خواهيد داشت.»

آيا فراموشي را مي توان با دارو مداوا کرد؟

دانشمندان از سال ها پيش مطالعه در خصوص يافتن رابطه اي بين مواد غذايي و قدرت يادگيري و به ياد آوردن مغز را شروع کرده اند. آن ها دريافته اند که کمبود بعضي از مواد غذايي در بدن، مي تواند موجب اختلال در حافظه و قوه شناسايي شود اما اين که مواد غذايي بتواند به حافظه کمکي کند، هنوز در پرده ابهام است. تحقيقات چند سال اخير دانشمندان بيشتر بر روي مواد غذايي زير که در حافظه مؤثر به نظر مي رسيدند، بوده است: ويتامين هاي B1 (تيامين) B12، B6،C کولين، فولات (اسيد فوليک)، نياسين، کلسيم، مس، يد، آهن، منيزيم، منگنز، پتاسيم، روي و بيشتر از همه لسيتين. برخي از محققان مؤسسه ي فيزيولوژي صوفيه در بلغارستان پرسش هايي را مطرح مي کنند و به اميد يافتن يک ماده غذايي جديد کم نظير هستند. اين دانشمندان با انجام آزمايش بر روي موش و درخت جنسان(1) متوجه شده اند که ريشه اين گياه چيني باعث تقويت حافظه و قدرت يادگيري مي شود. بنابراين به نظر مي رسد روزي خواهد آمد که فراموشي با خوردن يک قرص در صبح هر روز درمان شود و البته بعضي از ما ناگريز، خوردن قرص را فراموش خواهيم کرد!

اداي «عکس گرفتن» را در آوريد.

آمريکايي ها به طور متوسط يک سال تمام از عمر خود را صرف يافتن وسايلي مي کنند که آن ها را سر جاي خود قرار نداده اند. آيا مي خواهيد يک سال از عمر خود جلو باشيد؟ مي توانيد فقط دسته کليد خود را که روي ميز گذاشته ايد، دقيق نگاه کنيد. «جون مينيجر» در کتاب خود با عنوان «همه چيز را به ياد آوريد و حافظه اي برتر داشته باشيد»، نوشته است که دست هاي خود را بر روي چشم هايتان به شکل يک دوربين عکاسي قرار دهيد آن گاه دکمه آن را بزنيد.

با خود درباره ي کاري که مي کنيد صحبت کنيد

هر کاري که مي کنيد بدون خجالت از آن تصوير ذهني بسازيد و آن را به زبان بياوريد و به گوش خود بشنويد. اگر اتومبيل خود را در انتهاي پارکينگ، زير يک درخت بزرگ بلوط پارک کرده ايد، شروع کنيد به گفتن «من اتومبيلم را در انتهاي پارکينگ، زير درخت بزرگ بلوط پارک کرده ام». با صداي بلند هم آن را بگوييد. «ايرين کولسکي» مي گويد: «اين روش يکي از روش هاي تقويت حافظه مي باشد.»

نوک انگشت خود نخ ببنديد

شما به ياد مي آوريد که اتومبيل خود را زير يک درخت بلوط پارک کرده ايد اما کدام درخت بلوط؟ متأسفانه فراموش کرده ايد. براي به ياد آوردن آن، «فارست اسکاگين» استفاده از وسايل مختلف را توصيه مي کند. به قول او اين وسايل مشکل شما را حل مي کنند. روبان زرد رنگي را به دور درخت بلوط ببنديد. يا دور مچ خود کش بيندازيد. (تا مثلاً به ياد بياوريد که بايد دستمال بخريد). مي توانيد ساعت مچي خود را در دست ديگر قرار دهيد. (تا مثلاً تولد خاله کوچک خود را به ياد بياوريد.) يا خيلي راحت نوک انگشت خود نخ ببنديد. (که خريدن کتاب هاي درمان هاي خانگي را فراموش نکنيد)- خلاصه هر چيزي که فکرش را بکنيد، به اين طريق يادآوري مي شود.

فهرست مورد نياز خود را تهيه کنيد

آنچه لازم است به خاطر بياوريد را سريع بر روي کاغذ بنويسيد و به زمان و مکان اين کار توجه نکنيد. دکتر «اسکاگين» مي گويد: «حافظه کوتاه مدت ما ظرفيت محدودي دارد و فضاي خالي آن زياد نيست. وقتي اشياي مورد نياز خود را به صورت فهرست در مي آوريد. آنچه بر روي کاغذ نوشته ايد را با خيال راحت مي بينيد. علاوه بر آن فضاي خالي حافظه خود را براي مسايل مهم تر نگه مي داريد.»

اشيا را در ذهن خود دسته بندي کنيد

دکتر «اسکاگين» مي گويد: «وقتي کاغذ و قلم در دسترس نداريد بايد در ذهن خود فهرست تهيه کنيد. اما نه بدون نظم و ترتيب. اگر به سوپر مارکت مي رويد و مي دانيد که بايد 20 قلم کالا بخريد، احتمالاً همه آن ها را به خاطر نخواهيد آورد. مگر اين که به طور منطقي دسته بندي شده باشند. به اين صورت فکر کنيد: پنج نوع سبزي، چهار قلم جنس کاغذي، سه نوع ميوه و غيره.»

يک عبارت را چند قسمت کنيد

اين کار مثل دسته بندي کردن است با اين تفاوت که در اين روش از اعداد استفاده مي کنيد. براي مثال اگر مجبور باشيد اعداد، 0،2،1،6،6،9،5،1،6،0،3، را حفظ کنيد با مشکل مواجه مي شويد ولي حفظ کردن عبارت 1603-6695 [021] (شماره تلفن انتشارات گلبرگ) خيلي آسان تر است. شماره هاي تلفن خود به خود به صورت چند قسمت عمده در مي آيند. مثل شماره هاي تأمين اجتماعي (1000-00-001). البته حق انتخاب با شماست. مي توانيد هر مجموعه عددي را قسمت بندي کنيد.

يک داستان مضحک سر هم کنيد

اگر قرار باشد چند چيز را به خاطر بياوريد ولي نگران هستيد که آن ها را هرگز به خاطر نخواهيد آورد، هيچ مسأله اي نيست. دکتر «پريسلي» مي گويد: «از آن چند چيز، يک داستان سر هم کنيد. مثلاً مي خواهيد به سوپر مارکت برويد و گوشت راسته، زردآلو، شير و نان بخريد. با خود يک داستان بگوييد که در آن يک گاو در زير سايه درخت زردآلو و در کنار گندم زار مشغول خوردن شير است.»

براي به ياد آوردن اسم ها، چهره افراد را در نظر بگيريد

دکتر «اسکاگين» مي گويد: «شايد به خاطر آوردن نام کساني که به تازگي با آن ها برخورد کرده ايم، مشکل ترين کار حافظه باشد. خود را عادت بدهيد که هر اسمي را با چهره صاحب آن اسم در ذهن خود تداعي کنيد و از آن هم بهتر اين که در چهره افراد مشخصه خاصي پيدا کنيد و روي آن متمرکز شويد. مثلاً اگر مرتضي خوشگو از قضا سبيل زيادي داشته و زشت باشد، يک نفر را تصور کنيد که سبيل ندارد و خوشگل (خوشگو) است.»

چگونه ترس از صحنه نداشته باشيم

اکثر مردم فکر مي کنند حافظه آن ها بايد بتواند يک مشت شماره تلفن، فهرست خريد معمولي و ساعت هاي شروع برنامه هاي تلويزيوني دلخواه آن ها را در خود ذخيره کند و به موقع به آن ها بگويد. ولي اگر لازم باشد نحوه تبليغ يک فروشنده، يک سخراني يا متن يک نمايشگاه را حفظ کنيد چه مي کنيد؟ يا اگر قرار باشد هر لغت انگليسي را در يک لحظه به صورت صحيح بنويسيد چه؟ «ادوارد گرو»، بازيگر نقش هاي «شکسپيري» و «راجشري راما چاندران»، قهرمان سيزده ساله املانويسي ملي از کاليفرنيا، براي حفظ کردن کلمات و نوشتن صورت صحيح آن ها چند توصيه دارند. «ادوارد گرو» مي گويد:
0 قبل از اينکه متن خود را حفظ کنم. آن را خوب مي فهمم. من حرف هاي شکسپير را با لغت هاي ذهن خودم تکرار خواهم کرد.
0 من به دنبال آهنگ کلام هستم. "بودن يا نبودن"... توم تي، توم توم، تي توم"(2).
0 من از الفبا کمک مي گيرم. مثلاً در «مکبث» مجبور بودم متن زير را بگويم: «ولي من هيچ کدام را ندارم؛ هيچ يک از فضايل شاهانه. همچون صداقت، عدالت، خويشتن داري، پايداري و...» با در نظر گرفتن حروف اول اين کلمات مي بينيم که صداقت و عدالت به ترتيب حروف الفبا و خويشتن داري و پايداري به عکس ترتيب حروف الفبا قرار دارند.
0 تلاش مي کنم تا متن را با مرور در ذهن خود تداعي کنم. مثلاً در نمايشنامه «تاجر ونيزي» مي گويم: «و بگذاريد جگرم کمي از شدت شرابخوري بسوزد. و در اين لحظه احساس مي کنم يک پياله شراب جگر مرا مي سوزاند.» «راجشري راماچاندران» مي گويد:
0 بسياري از شرکت کنندگان مسابقه املانويسي ملي فقط فهرستي از کلمات را حفظ مي کنند که خوب هم نتيجه نمي گيرند. اين موضوع فقط به حفظ کردن مربوط نمي شود بلکه بايد کلمات را ياد گرفت. من از واژگاني که هر روز ياد مي گيرم، لغتي جديد مي سازم.
0 درست نويسي، منطق خاصي دارد. اگر لغتي را بلد نباشم، به دنبال بخشي از آن مي گردم که برايم قابل فهم باشد. مثلاً مي توانم کلمه ي مغذي را درست بنويسم. چون مي دانم از غذا گرفته شده است. (مغذي يعني چيزي که خاصيت غذايي داشته باشد.) من مي توانم کلمه مرسولات را درست بنويسم. زيرا مي دانم که اين کلمه از رسالت گرفته شده است. (مرسولات يعني نامه ها و پاکت هاي پستي.)
0 بيشترين حافظه از راه بينايي صورت مي گيرد. وقتي لغت جديدي را چند بار بر روي کاغذ مي نويسم و آن را مي بينم، بهتر ياد مي گيرم.
0 براي درست نوشتن يک کلمه، اغلب راه هاي خاصي وجود دارد. کلمه ي غث و سمين (درست و نادرست) را در نظر بگيريد. من بايد ياد مي گرفتم که غث و سمين درست است. نه غس و ثمين. راه حل ساده اي پيدا کردم: ث در الفبا قبل از س مي آيد. پس طبق آن عمل کردم. چون غث قبل از سمين مي آيد.

اسامي را به چيزي ارتباط بدهيد

به خاطر آوردن اسم ها وقتي با چيزي در ارتباط باشند، هميشه آسان است. اگر قرار است اسم کسي را به خاطر بياوريد که نه بيني بزرگي دارد و نه خالي بر صورت، داستان کوچکي سر هم کنيد. شخصي با نام حسن خياط را مجسم کنيد که با يک قيچي، متر و گچ در مقابل شما نشسته است. يا شخصي به اسم «شهام» را در نظر بگيريد که مي توانيد او را در مقابل خود تجسم کنيد. در حالي که کيکي را هام هام مي خورد. اگر اسم کسي «پريسلي» بود چطور؟
دکتر «پريسلي» مي گويد: «او را در حالي که يکي از کتاب هاي پيتزبورگ پرس را مي خواند يا با «الويس»(3) دست مي دهد، تجسم کنيد.»

سرنخ ها را پيدا کنيد

دکتر «پريسلي» مي گويد: «آنچه سال ها پيش در زندگي شما رخ داده است، جداي از اتفاقات ديگر نيست. اگر فراموش کرده ايد که چه زماني در شرکت پارسيان کار مي کرديد، به شواهد يا سرنخ هايي که مي تواند به تمرکز شما کمک کند، فکر کنيد. شايد بتوانيد به خاطر بياوريد که در همان زمان ازدواج کرديد. دانشجو هم بوديد و اصلاً وقت آزاد نداشتيد. پس مي توانيد به سند ازدواج خود رجوع کنيد و تاريخ دقيق آن را پيدا کنيد.»

آموخته هاي ذهني خود را مشخص کنيد

بسياري از دانشجويان هميشه چند ماژيک علامت زن زرد، قرمز يا سبز در کيف خود دارند. اما شما براي مشخص کردن آموخته هاي ذهني خود نيازي به اين وسايل نداريد. چون مي توانيد کار اين وسايل را به صورت ذهني انجام دهيد. دکتر «پريسلي» مي گويد: «آنچه مهم است و آنچه مهم نيست را انتخاب کنيد. بعيد است مطلبي را بخوانيد و فراموش کنيد.»

تا مي توانيد مطالعه کنيد

«فردريک زيگن تالر» مي گويد: «اگر مشکل شما فراموش کردن کلمات است حتماً آن ها را در حد لازم به کار نمي بريد.» «فردريک» که يکي از مترجمان رده بالاي سازمان ملل است بايد کلمات بسياري را در حافظه خود جاي دهد و در صورت لزوم از آن ها استفاده کند. فقط در زبان انگليسي (فردريک به زبان هاي فرانسه، آلماني، روسي و اسپانيايي نيز مسلط است) 200/000 کلمه داريم که معمولاً به طور روزمره بيش از 5000 لغت هم به کار نمي بريم. پس اگر فکر مي کنيد قادر به يافتن کلمه مناسب نيستند، احتمالاً واژگان زبان شما مطابق با مسائل روز نيست.
چاره چيست؟ آقاي «زيگن تالر» مي گويد: «تا مي توانيد مطالعه کنيد. من کتاب هاي تخيلي مفيد، به ويژه آثار کلاسيک زبان انگليسي مثل آثار «چارلز ديکنز»، «جين آوستن» يا «سامرست موام» را توصيه مي کنم.»

حافظه خود را امتحان کنيد

دکتر «پريسلي» مي گويد: «عموم مردم به خوبي نمي دانند که چه جور حافظه اي دارند. اکثراً فکر مي کنند که مطلب را به خاطر مي آورند. اما چنين نيست. حتماً شما هم هنگام امتحان دادن، به اين نتيجه رسيده ايد. اگر مي خواهيد هنگام امتحان با خيال راحت همه چيز را به خاطر بياوريد، يک روش ساده اين است که يک آزمون کوتاه از خود بگيريد. با انجام يک امتحان تمريني فرصت پيدا مي کنيد تا از وضعيت درسي خود آگاه شويد.»

خونسرد باشيد

دکتر «پريسلي» مي گويد: «استرس و اضطراب به طور قطع عملکرد حافظه را مختل مي کند. شما براي اين که بتوانيد به چيزهاي مختلف رمز وارد شدن در حافظه را بدهيد، به ضميري هوشيار نياز داريد. اما اضطراب اين هوشياري را کاملاً از شما مي گيرد. اگر شخص فراموشکاري هستيد، شايد به خاطر آن است که ذهن شما مي تواند دست از فعاليت بردارد. «پرتايشياسز» ادعا مي کند که موفقيت مؤسسه ي او در تدريس زبان هاي خارجي به طور عمده در سايه داشتن محيطي آرام با رنگ هاي آرامش بخش و بدون قائل شدن درجه بندي و گرفتن امتحان است.»

از مصرف برخي از داروها و مشروبات الکلي خودداري کنيد

دکتر «استانلي برنت» مي گويد: خيلي چيزها مي تواند باعث فراموشي شود. شايد نوشيدن مشروبات الکلي يا مصرف برخي از داروها از قبيل قرص هاي رژيمي، فشار خون يا انواع آنتي هيستامين، علت اصلي فراموشي شما باشد.»

پي نوشت ها :

1- Ginsrng
2- منظور عبارت انگليسي و مشهور نمايش هملت شکپير است: To be,or not to be:dum de,dum dum,de dum«ويراستار پزشکي»
3- منظور «الويس پريسلي» هنرپيشه و خواننده ي آمريکايي است. «ويراستار پزشکي»

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم